Rak kostiju je rijetka vrsta malignog tumora koji se razvija u koštanom tkivu, najčešće u karlici ili dugim kostima ruku i nogu. Iako maligni tumori kostiju čine manje od 1% svih slučajeva raka, njihova priroda i posljedice zahtijevaju posebnu pažnju. Dobroćudni (benigni) tumori kostiju mnogo su češći i, za razliku od malignih, ne metastaziraju, što znači da se ne šire na druge dijelove tijela.
Vrste raka kostiju
Rak kostiju može se javiti u nekoliko različitih oblika, od kojih su najčešći:
- Osteosarkom:
- Najčešći oblik raka kostiju.
- Razvija se u ćelijama koje formiraju kost.
- Najčešće pogađa djecu, tinejdžere i mlađe odrasle osobe.
- Uglavnom se javlja u kostima ruku, nogu ili oko koljena.
- U rijetkim slučajevima može se razviti izvan kostiju (ekstraskeletni osteosarkom).
- Hondrosarkom:
- Nastaje u hrskavičnom tkivu.
- Najčešće pogađa karlicu, ruke i noge.
- Obično se javlja kod sredovječnih i starijih osoba.
- Juingov sarkom:
- Javlja se u kostima karlice, rukama, nogama ili u mekom tkivu oko kostiju.
- Najčešći je kod djece i mladih osoba.
Simptomi raka kostiju
Rak kostiju često uzrokuje bol, što je obično prvi znak bolesti. Bol se može manifestovati na različite načine:
- Povremena bol: Isprva se javlja i nestaje, ali s vremenom postaje konstantna.
- Povećana bol noću: Često se intenzivira tokom noći.
- Nedjelotvornost analgetika: Bol ne reaguje na standardne lijekove protiv bolova.
Osim bola, mogu se javiti i drugi simptomi:
- Otok ili kvržica u blizini zahvaćene kosti.
- Slabost kostiju, što može dovesti do patoloških preloma.
- Gubitak težine bez očiglednog razloga.
- Umor i iscrpljenost.
Faktori rizika
Rak kostiju može nastati iz različitih uzroka, a neki od glavnih faktora rizika uključuju:
- Genetski nasljedni sindromi:
- Sindromi poput Li-Fraumenijevog sindroma i nasljednog retinoblastoma povećavaju rizik od raka kostiju.
- Padžetova bolest kostiju:
- Hronični poremećaj koji zahvata kosti kod starijih osoba, povećavajući rizik od maligniteta u kasnijim fazama.
- Izloženost radijaciji:
- Visoke doze radijacije, poput onih korištenih u terapiji drugih vrsta raka, mogu povećati vjerovatnoću za razvoj raka kostiju.
Dijagnostika raka kostiju
Pravovremena dijagnoza ključna je za uspješno liječenje. Dijagnostički postupci uključuju:
- RTG snimak: Prvi korak u otkrivanju abnormalnosti u koštanom tkivu.
- MRI i CT skeniranje: Detaljno prikazuju veličinu i položaj tumora te njegov uticaj na okolno tkivo.
- Biopsija: Uzima se uzorak tumorskog tkiva za laboratorijsku analizu kako bi se utvrdio tip raka.
- Scintigrafija kostiju: Omogućava uvid u aktivnosti kostiju i identifikaciju tumorskih promjena.
Liječenje raka kostiju
Terapija raka kostiju zavisi od vrste, stadijuma i lokalizacije tumora. Uobičajeni pristupi uključuju:
- Hirurško liječenje:
- Primarni način liječenja većine oblika raka kostiju.
- Uključuje uklanjanje tumora i zahvaćenog dijela kosti.
- U nekim slučajevima potrebna je zamjena uklonjenog dijela implantatom ili protezom.
- Hemioterapija:
- Koristi se za uništavanje kancerogenih ćelija lijekovima.
- Najčešće se primjenjuje kod osteosarkoma i Juingovog sarkoma.
- Radioterapija:
- Primjena visokoenergetske radijacije za uništavanje ćelija raka.
- Obično se koristi kod tumora koji se ne mogu u potpunosti ukloniti hirurški, kao kod hondrosarkoma.
- Ciljana terapija:
- Usmjerena na specifične molekularne promjene u ćelijama raka.
- Može biti efikasna kod određenih vrsta tumora kostiju.
Prognoza i prevencija
Prognoza raka kostiju zavisi od stadijuma u kojem je otkriven, vrste tumora i brzine odgovora na terapiju. Rano otkrivanje značajno povećava šanse za izlječenje.
Što se tiče prevencije, izbjegavanje nepotrebnog izlaganja radijaciji i redovne medicinske kontrole kod osoba s genetskim predispozicijama mogu smanjiti rizik od nastanka raka kostiju.
Iako rijedak, rak kostiju zahtijeva veliku pažnju, a pravilna dijagnostika, pravovremeno liječenje i podrška medicinskog tima igraju ključnu ulogu u borbi protiv ove bolesti.